جرثقیل کامیونی چیست؟ معرفی انواع + عکس

جرثقیل کامیونی (boom truck) که با عناوینی مثل جرثقیل پشت کامیونی نیز شناخته می شود روی شاسی کامیون هایی مانند کفی، خاور و … نصب شده و امکان بلند کردن بار و جا به جایی را فراهم می کند. به زبان ساده، این مدل از انواع جرثقیل متحرک، ترکیبی از یک وسیله نقلیه سنگین و یک سیستم جرثقیل هیدرولیکی هستند و بوم آنها توسط شرکت های سازنده جرثقیل پشت کامیونی در سه نوع تلسکوپی، مفصلی و ترکیبی تولید می شود.

طبقه بندی انواع جرثقیل کامیونی

جرثقیل های کامیونی از سه منظر نوع بوم، میزان ظرفیت حمل بار و تعداد کابین طبقه بندی می شوند. هر کدام از انواع جرثقیل های کامیونی کاربردهای مختلفی در پروژه های ساختمانی، حمل و نقل، صنایع نفت و گاز، صنایع مخابرات و برق، شهرداری و … دارند.

انواع جرثقیل کامیونی بر اساس بوم

جرثقیل های کامیونی از نظر نوع بوم به سه نوع تلسکوپی، مفصلی و ترکیبی تقسیم می شوند. از این میان جرثقیل های تلسکوپی و مفصلی پرکاربردترین نوع جرثقیل کامیونی محسوب می شوند.

نوع جرثقیل کامیونی	مزایا	معایب	کاربرد رایج
بوم تلسکوپی	ارتفاع زیاد، قدرت بالا، کاربرد عمومی	انعطاف پذیری کمتر در فضاهای بسته	ساخت و ساز، حمل سنگین، نصب تجهیزات
بوم مفصلی	مانور بالا در فضاهای محدود، جمع شدن آسان	قدرت و ارتفاع کمتر نسبت به تلسکوپی	خدمات شهری، درخت بُری، کارهای سبک
بوم ترکیبی	ترکیب ارتفاع و انعطاف، مناسب پروژه های خاص	گران قیمت‌تر، نیاز به اپراتور حرفه ای	پروژه های خاص یا صنعتی

۱- جرثقیل های کامیونی با بوم مفصلی

جرثقیل کامیونی بوم مفصلی دارای یک بازوی چند قطعه ای (چند مفصلی) است که قابلیت تا شدن بوم را مانند یک لولا فراهم می کند. تا شدن بخش های مختلف جرثقیل مفصلی، امکان برداشتن و جا به جایی بار در فضاهای باریک و تنگ فراهم می کند. جرثقیل های مفصلی معمولا روی کامیون های کفی، خاور و نیسان نصب می شوند.

۲- جرثقیل های کامیونی با بوم تلسکوپی

بوم جرثقیل های کامیونی تلسکوپی به صورت چند بخش تو در تو (مقاطع کشویی) طراح شده و به همین دلیل، امکان افزایش طول آن وجود دارد. در این مدل جرثقیل کامیونی، جک های تلسکوپی به طور مجزا از بخش قبل خارج و طول بازو افزایش پیدا می کند. جرثقیل تلسکوپی کامیونی برای پروژه هایی مانند نصب سازه های بلند، تعمیر و نگهداری خطوط برق، خدمت امدادی در ارتفاعات و … بسیار مناسب هستند.

برای شناخت بهتر این مدل جرثقیل های کامیونی پیشنهاد می شود مقاله «جرثقیل تلسکوپی چیست» را مطالعه نمایید.

۳- جرثقیل های کامیونی با بوم ترکیبی

جرثقیل های ترکیبی ویژگی بوم های تلسکوپی و مفصلی را با هم دارند. در واقع بخش مفصلی بوم این جرثقیل های متحرک، برای قدرت مانور بیشتر در زاویه های مختلف و قسمت تلسکوپی امکان دسترسی به ارتفاعات بلندتر را مهیا می کند. از بوم های ترکیبی بیشتر برای انجام عملیات امدادی استفاده می شود.

انواع جرثقیل کامیونی بر اساس ظرفیت حمل

جرثقیل های کامیونی به وسیله ظرفیت باربری خود به دسته های مختلفی تقسیم می شوند. این تقسیم بندی به کاربران اجازه می دهد تا با توجه به نیازهای خاص پروژه، بهترین گزینه را انتخاب کنند. به طور کل ظرفیت باربرداری جرثقیل های کامیونی معمولا از ۵ تن تا ۵۰ تن متغیر است.

۱- جرثقیل‌های کامیونی سنگین

جرثقیل های کامیونی سنگین با ظرفیت باربری بسیار بالا (۵۰ تن تا به بالا) طراحی شده اند و عمدتا برای کارهای سنگین و پیچیده به کار می روند. این نوع از جرثقیل ها برای جا به جایی تجهیزات سنگین، نصب سازه های فلزی بزرگ و حتی عملیات امداد و نجات در مقیاس بزرگ بسیار کارآمد هستند. قدرت و استحکام بالای این جرثقیل ها آن ها را به گزینه ای مناسب برای پروژه های بزرگ صنعتی و ساختمانی تبدیل کرده است.

۲- جرثقیل های کامیونی متوسط

جرثقیل‌های کامیونی متوسط دارای ظرفیت باربری متوسط تا سنگین (۲۰ تا ۵۰ تن) هستند و برای کارهای پیچیده ای نظیر بارگیری و تخلیه کانتینرها، نصب تجهیزات صنعتی و ساخت و ساز ساختمان های کوچک و متوسط بسیار مناسب هستند.

۳- جرثقیل کامیونی سبک

جرثقیل های کامیونی سبک به طور معمول دارای ظرفیت باربری کم تا متوسط (۵ تا ۲۰ تن) هستند و برای انجام کارهای سبک مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع جرثقیل ها اغلب در عملیات تعمیر و نگهداری تجهیزات، نصب تابلو، جا به جایی تجهیزات فروشگاهی، کارهای عمومی در فضاهای محدود و جا به جایی مصالح ساختمانی کم وزن به کار می روند. طراحی آنها طوری است که به آسانی در مکان های شهری و فضاهای تنگ حرکت می کنند.

انواع جرثقیل کامیونی بر اساس تعداد کابین

جرثقیل‌های کامیونی به دو دسته اصلی جرثقیل های کامیونی بدون کابین و جرثقیل های کامیونی با کابین تقسیم می شوند. هر یک از این جرثقیل ها ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند که آنها را در صنایع مختلف متمایز می سازد.

جرثقیل های کامیونی بدون کابین

جرثقیل های کامیونی بدون کابین معمولا بر روی شاسی کامیون یا یک کفی مخصوص قرار می گیرند. این نوع از جرثقیل ها اغلب دارای شعاع عمل و ظرفیت باربری محدودی هستند که معمولا بین ۱ تا ۱۰ تن متغیر است. هدایت این جرثقیل ها به صورت دستی و در فضای باز، به سمت بغل کامیون انجام می شود. این ویژگی باعث می‌شود که کاربر بتواند به راحتی در محیط های باریک و ساخت و سازهای محدود از آنها استفاده کند. به دلیل طراحی ساده و قابلیت حمل آسان، این نوع جرثقیل ها برای پروژه هایی که نیاز به جا به جایی سریع بار دارند، مناسب هستند.

جرثقیل های کامیونی با کابین

از سوی دیگر، جرثقیل‌های کامیونی با کابین دارای ظرفیت‌های بالاتر، معمولا بین ۵ تا ۱۰۰ تن هستند و کنترل آنها از طریق یک کابین تخصصی انجام می‌شود. اپراتور از درون این کابین دید و تسلط بهتر روی عملیات دارد.

اجزای جرثقیل کامیونی

اصلی ترین بخش جرثقیل های کامیونی، بوم و کامیون است. علاوه بر این، سیستم هیدرولیک، قلاب، جک های تعادل، وینچ و … نیز از دیگر اجزای مهم انوع جرثقیل کامیونی محسوب می شوند.

بوم جرثقیل

بوم همان بازوی بازوی جرثقیل است که روی پشت کامیون نصب می شود و وظیفه بلند کردن و جا به جایی بار را دارد. بوم جرثقیل های کامیونی در انواع تلسکوپی، مفصلی و ترکیبی طراحی و تولید می شوند.

شاسی کامیون

شاسی کامیون به عنوان پشتیبان ساختار عمل می کند و سایر اجزای جرثقیل روی آن نصب می شوند. قابلیت جابجایی نیز توسط شاسی کامیون انجام می شود.

سیستم هیدرولیک (Hydraulic System)

این سیستم به عنوان نیروی محرکه اصلی جرثقیل عمل می کند:

• پمپ هیدرولیک: پمپ با انتقال روغن هیدرولیک تحت فشار، انرژی لازم برای حرکت اجزا را تامین می کند.
• سیلندرهای هیدرولیک: این سیلندرها نیروی هیدرولیکی را به حرکت مکانیکی مبدل نموده و نقش کلیدی در کارکرد بوم و وینچ دارند.

قلاب جرثقیل

قلاب (hook) ابزاری است که برای اتصال به بارها طراحی شده است. این قطعه در اندازه ها و اشکال مختلف برای قابلیت اتصال به انواع بارها ساخته می‌شود.

جک های تعادل

جک‌های تعادل (Stabilizers) برای تضمین ثبات جرثقیل به کار می روند. در زمان کار جرثقیل کامیونی جک ها باز می شوند تا از واژگونی جرثقیل جلوگیری کنند. جک در توزیع یکنواخت وزن جرثقیل و بار بر روی زمین نقش مهمی ایفا می کند.

وینچ جرثقیل

وینچ (Winch) ابزاری برای جا به جایی بار است که ویژگی های زیر را در خود جای داده است:

• این قسمت با استفاده از طناب یا زنجیر، بار را به سمت بالا حرکت می دهد و ارتفاع آن را تنظیم می کند.
• وینچ های موجود می توانند مکانیکی یا هیدرولیکی باشند که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند.

اتاق فرمان در جرثقیل کامیونی

اتاق فرمان (cab) مکان کنترل جرثقیل است که اپراتور از طریق این قسمت می‌تواند تمامی وظایف و عملکردهای جرثقیل را مدیریت کند. همچنین تجهیزات متنوعی از قبیل اهرم ها و صفحه نمایش های کنترلی در اتاق فرمان وجود دارد.

اجزای دیگر جرثقیل کامیونی

اجزای اضافی جرثقیل کامیونی از قرار زیر هستند:

• موتور نیروی محرکه اصلی کامیون را تامین می کند و به تمامی اجزای دیگر نیرو می دهد.
• سیستم ترمز که برای کنترل سرعت و توقف دقیق جرثقیل طراحی شده است.
• سیستم برق که تامین انرژی الکتریکی مورد نیاز برای عملکرد تجهیزات برقی و روشنایی جرثقیل را بر عهده دارد.

کاربرد جرثقیل کامیونی

• خودروهای آتش نشانی: برای بالا بردن تجهیزات آتش نشانی یا خاموش کردن آتش در ارتفاع
• جا به جایی ماشین آلات: برای بارگیری و جا به جایی خودرو و ماشین آلات صنعتی مثل موتور جوش
• نصب و تعمیر تاسیسات برقی و مخابراتی: بالا بردن تکنسین های برق و مخابرات تا دکل های برق، آنتن های موبایل و …
• ساختمان سازی: بارگیری و حمل تیرآهن، میلگرد، دیوارهای پیش ساخته بتنی و …
• خدمات شهری: برای نصب تابلوها و بنرهای تبلیغاتی، بریدن درخت، رنگ آمیزی نماهای شهری و …

عوامل تاثیر گذار در انتخاب جرثقیل کامیونی

انتخاب جرثقیل کامیونی مناسب یکی از مراحل کلیدی در برنامه ریزی پروژه های عمرانی و صنعتی است و بر اساس عوامل متعددی صورت می گیرد. یکی از مهم ترین این عوامل، نوع بار است که شامل وزن، ابعاد و شکل بار می شود؛ زیرا متفاوت بودن هر کدام از این ویژگی ها می تواند نیازمند استفاده از جرثقیل های مختلف باشد.

همچنین، ارتفاع کاری مورد نیاز در تعیین نوع جرثقیل نیز مهم است. به طور مثال، پروژه هایی که به بالابری در ارتفاعات زیاد نیاز دارند، بهتر است از جرثقیل های کامیونی تلسکوپی استفاده کنند. علاوه بر این، محدودیت های فضایی در محل کار نیز یکی دیگر از عوامل تعیین کننده است.

در فضاهای تنگ و محدود، انتخاب جرثقیل هایی با ابعاد کوچک تر و قابلیت چرخش بالا ضروری است. همچنین، نوع عملیات مورد نظر، مانند نصب، انتقال یا تعمیر، می تواند تعیین کننده نوع مکانیزم جرثقیل باشد. ناگفته نماند که بودجه نیز عامل مهمی در انتخاب و خرید جرثقیل کفی و کامیونی محسوب می شود؛ زیرا هزینه‌ خرید یا اجاره جرثقیل باید با ارزیابی دقیق مالی انجام شود.

مزایای جرثقیل کامیونی

• جرثقیل های کامیونی به سادگی از یک مکان به مکان دیگر منتقل می‌شوند و این تحرک قابلیت انجام پروژه های متعدد را فراهم می کند.
• با سیستم های کنترل پیشرفته، عملیات جا به جایی بار با دقت و ایمنی انجام می شود.
• جرثقیل های کامیونی در صنایع ساختمانی، حمل و نقل و دیگر صنایع برای پروژه‌های مختلف کاربرد دارند.
• بوم قابل تنظیم این جرثقیل ها امکان کار در ارتفاعات مختلف و دسترسی به نقاط مختلف را فراهم می کند.
• استفاده از جرثقیل های کامیونی در کاهش هزینه های نیروی انسانی و اجاره به جای خرید نقش مهمی ایفا می کند.
• استفاده از جرثقیل های کامیونی به خصوص جرثقیل های کفی دار باعث کاهش زمان جا به جایی بار و افزایش بهره وری در پروژه ها می شود.
• این جرثقیل ها توانایی جا به جایی بارهای سنگین را دارند و در ظرفیت های مختلف در دسترس هستند.

مقایسه جرثقیل کامیونی با جرثقیل ثابت

ویژگی	جرثقیل کامیونی	جرثقیل ثابت
تحرک بالا	قابلیت جابجایی سریع تر بین بخش های مختلف پروژه	حرکت محدود؛ نیاز به مونتاژ و دمونتاژ در هر محل
کاربرد در فضاهای محدود	مناسب پروژه های کوچک تا متوسط با فضای نصب محدود	معمولا نیاز به فضای باز و کافی برای پایه ها
نصب	حداقل زیرساخت ویژه؛ سریع راه اندازی می شود	نیاز به بستر بتنی یا پی ریزی و زیرساخت دائمی
ظرفیت باربری	ظرفیت متوسط (چند تا چند ده تن)	ظرفیت بالا (چند ده تا چند صد تن) و توان کار در ارتفاع
هزینه	هزینه اجاره و نصب کمتر	هزینه نصب، پی ریزی و راه اندازی بیشتر

مقایسه جرثقیل کامیونی با جرثقیل دروازه ای

ویژگی	جرثقیل کامیونی	جرثقیل دروازه ای
تحرک پذیری	امتیاز بالاتر در قدرت جابجایی و نقل محل سریع	حرکت محدود به مسیر ریل یا پایه های ثابت روی زمین
نوع کاربری	مناسب فضاهای باز و پروژه های کوچک تا متوسط	ایده آل برای انبارها، کارگاه ها و کار در ارتفاعات بالا
ظرفیت باربری	ظرفیت متوسط (چند تا چند ده تن)	ظرفیت بسیار بالا (چند ده تا چند صد تن)
هزینه نگهداری	هزینه استهلاک و سرویس پایین تر	هزینه استهلاک و نگهداری بالاتر به دلیل ساختار سنگین تر

جرثقیل‌ کامیونی در مقابل جرثقیل های سقفی

ویژگی	جرثقیل کامیونی	جرثقیل سقفی
تحرک پذیری	جابجایی سریع بین محل های مختلف پروژه	ثابت؛ حرکت روی ریل های از پیش نصب شده در سقف
نوع کاربرد	مناسب فضاهای باز و پروژه های کوچک تا متوسط	مناسب سالن ها، خطوط تولید و انبارهای مسقف
نصب	حداقل زیرساخت ویژه؛ سریع آماده به کار می شود	نیاز به نصب ریل سقفی، شاسی و تقویت سازه ساختمان
ظرفیت باربری	ظرفیت متوسط (چند تا چند ده تن)	ظرفیت بالا تا چند صد تن بسته به نوع ریل و سازه
هزینه نگهداری	هزینه استهلاک و سرویس پایین تر	هزینه نگهداری بالاتر به دلیل سیستم ریل و سقف

جمع بندی

جرثقیل های کامیونی ترکیبی از یک وسیله برای جابجایی و یک جرثقیل برای باربرداری هستند. این ماشین آلات یکی از ابزارهای موثر جابجایی بار در پروژه های عمرانی و صنعتی به حساب می آیند. انواع جرثقیل پشت کامیونی براساس ظرفیت حمل به سه دسته سبک، نیمه سنگین و سنگین تقسیم می شوند. از نظر نوع بوم نیز این جرثقیل ها در سه مدل تلسکوپی، مفصلی و ترکیبی ساخته می شوند. بنابراین قبل از اجاره یا خرید جرثقیل پشت کامیونی لازم است حتما نیاز خود را بسنجید و حتی این مدل از جرثقیل ها را با انواع سقفی، دروازه ای و ثابت نیز مقایسه کنید.

سوالات متداول

آیا جرثقیل کامیونی برای کار در فضای بسته مناسب است؟

برای کار در کوچه های تنگ و باریک بسیار مناسب هستند اما برای کار در فضاهای بسته بهتر است از دیگر مدل های جرثقیل استفاده شود.

بهترین برندهای جرثقیل های کامیونی کدامند؟

سالیار یکی از شرکت های تولید کننده جرثقیل در ایران است و جرثقیل های کامیونی تلسکوپی و مفصلی تولید می کند. به علاوه، برندهای خارجی Kato و Tadano نیز معتبر هستند.

آیا برای کار با جرثقیل کامیونی باید گواهینامه خاصی داشت؟

بله باید گواهینامه ویژه جرثقیل کامیونی اخذ گردد.