انواع جرثقیل و کاربردهای هر کدام را بشناسید

انواع جرثقیل براساس میزان قابلیت جابجایی در دودسته متحرک و ثابت قرار می گیرند. انواع جرثقیل پشت کامیونی، خزنده، آل ترین، راف ترین و … از انواع جرثقیل متحرک هستند که امکان جابجایی سریع در پروژه ها مهمترین مزیت آن ها محسوب می شود. جرثقیل های ثابت نیز شامل مدل های سقفی، دروازه ای، بازویی و … هستند که در فضاهای کارگاهی و انبارها بسیار کاربردی هستند. آشنایی با انواع جرثقیل این امکان را به ما می دهد تا در هنگام خرید دستورالعمل ایمنی جرثقیل را در نظر بگیریم و جرثقیلی بهینه انتخاب کنیم.

جرثقیل های متحرک (ماشینی)

جرثقیل های متحرک برای جابجایی ساده و سریع در پروژه های گوناگون عمرانی و یا صنعتی طراحی شده اند. این نوع جرثقیل ها به علت انعطاف پذیری بالا و در عین حال قابلیت جابجایی سریع از کاربردی ترین نوع محسوب می شوند و در انواع پروژه های صنعتی، ساختمانی، عمرانی و یا حمل بار در مراکز کارگاهی و یا شهری مناسب هستند. انواع جرثقیل متحرک ویژگی های مشترکی دارند. مانند:

معمولا بر روی شاسی خودروهای سنگین و یا نیمه سنگین با چرخ های لاستیکی بزرگ و یا زنجیری نصب می شوند و تحرک بالایی دارند. با روش مونتاژ ساده ای طراحی می شوند تا در محل باربرداری به سرعت سرهم شده و راه اندازی گردند.

• در اندازه های گوناگون با ظرفیت های متنوع از مدل های کوچک زیر ۱۰ تن تا مدل های بزرگ و غول آسای ۲۰۰۰ تنی طراحی می شوند.
• قدرت خود را از موتور دیزلی خودرو حمل کننده تامین کرده و دارای مکانیزم عملکرد هیدرولیکی هستند.
• دارای بازوهای هیدرولیکی به عنوان پایه های تثبیت کننده هستند که در پایداری جرثقیل هنگام بلند کردن بارهای بسیار سنگین و جلوگیری از کله شدن هنگام تاب برداشتن بار تاثیرگذار است.

جرثقیل کامیونی (Truck Crane)

جرثقیل کفی شناخته شده ترین نوع، جرثقیل متحرک است که بر روی شاسی کامیون ها نصب شده و ظرفیت نسبتاً بالای ۳ الی ۵۰۰ تن دارند. از این نوع جرثقیل ها در پروژه های شهری، نصب تجهیزات سبک یا سنگین کارگاهی و عمرانی، حمل مصالح در جاده ها و یا فعالیت های انبارداری مصالح ساختمانی استفاده می کنند. این نوع جرثقیل ها از عملکرد ضعیفی در زمین های ناهموار برخوردار هستند.

جرثقیل خزنده یا کراولر (Crawler Crane)

از انواع جرثقیل متحرک است که با طراحی یکپارچه بخش خودرویی طراحی شده و دارای چرخ های زنجیری هستند. این نوع چرخ ها به جرثقیل اجازه می دهد تا در هر نوع زمین شنی، گلی و حتی باتلاقی به راحتی حرکت کرده و قدرت مانور کافی در زمین های شیبدار را داشته باشند. از طرفی وجود چرخ های کراولر در افزایش ظرفیت این نوع جرثقیل کاملاً تاثیرگذار است. زیرا به طور معمول در ابعاد بزرگ و برای حمل بارهای فوق سنگین بالای ۳۰۰۰ تن طراحی می شوند. پایداری این نوع جرثقیل در شرایط مختلف آنقدر خوب است که از آن برای اجرای پروژه های بسیار بزرگ مانند سدسازی، پل سازی و یا طراحی نیروگاه برای نصب قطعات سنگین صنعتی استفاده می کنند. اگرچه این جرثقیل ها متحرک هستند؛ اما در مسافت های طولانی نیاز به ترابری دارند.

جرثقیل آل ترین (All-Terrain-AT)

نوعی جرثقیل پیشرفته است که با ترکیب قابلیت های جرثقیل کامیونی و راف ترین طراحی شده و برای جابجایی سریع تا فرمان پذیری در فضاهای محدود و حتی عملکرد در زمین های شیبدار مناسب است. معمولا این نوع جرثقیل ها را با به کارگیری سیستم تعلیق هوشمند طراحی می کنند و ظرفیت حمل بار در محدوده ۵۰ الی ۱۲۰۰ تن را دارند. از این نوع جرثقیل متحرک برای جابجایی بارهای فوق سنگین در مکان هایی با دسترسی سخت استفاده می شوند. اما در کل جرثقیل هایی با طراحی پیشرفته و بسیار گران قیمت هستند.

جرثقیل زمین ناهموار (Rough Terrain Crane)

جرثقیل هایی هستند که بر روی انواع خودروهای سنگین اما با شاسی کوتاه و مستحکم نصب می شوند. از طرفی خودروی حمل کننده این نوع جرثقیل ها را معمولاً با استفاده از چرخ های لاستیکی عریض و دندانه دار طراحی می کنند تا از قابلیت کافی برای عبور در زمین های گلی، شنی و حتی شیبدار برخوردار باشد. این جرثقیل ها با ظرفیت های ۴۰ الی ۲۵۰ تن طراحی شده و معمولاً برای عملیات در پروژه های بزرگ ساختمانی، مناطق کوهستانی، راهسازی و یا آمادگی سایت های صنعتی کارایی دارند. جرثقیل های راف ترین اگرچه متحرک هستند و برای کار در هر نوع زمین شیبدار استفاده می شوند، اما در عمل بسیار کند جابجا شده و برای کار در مسافت های طولانی نیاز به ترابری دارند.

جرثقیل حمل عرشه ( Carry Deck Crane)

از انواع جرثقیل است که مخصوص بارگیری یا تخلیه بار در کشتی ها و حمل هر نوع سازه دریایی طراحی شده است. این نوع جرثقیل ها که برای نصب در عرشه کشتی ها کارایی دارند، از مهمترین تجهیزات در صنایع حمل ونقل دریایی محسوب می شوند. از انواع این جرثقیل ها برای جابجایی کانتینرها، انواع کالاها، خودروها و یا باراندازی محصولات فله ای در هر نوع کشتی تجاری، صنعتی، سکوهای نفتی و اسکله بنادر استفاده می کنند. این جرثقیل ها:

• برای حمل بارهای بسیار سنگین و در عین حال تخلیه سریع کشتی ها طراحی شده اند.
• بدنه و تجهیزات جرثقیل های دریایی در برابر خوردگی با آب شور و آب و هوای شرجی مقاوم هستند..
• از انعطاف پذیری بالا برای نصب در هر نوع کشتی و یا اسکله برخوردار هستند.
• با قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه طراحی می شوند تا قدرت مانور بالایی از کشتی تا اسکله داشته باشند.

جرثقیل شناور یا معلق ( Floating Crain)

از انواع جرثقیل متحرک هستند که با هدف نصب شدن بر روی عرشه انواع کشتی و یا لنج طراحی شده اند و بسته به ابعاد کشتی در ظرفیت های کوچک ۱۰۰ تنی تا مدل های غول آسا با قابلیت حمل بارهای بیش از ۱۰۰۰۰ تن موجود هستند. از آنجا که محیط کار این نوع جرثقیل بر روی عرشه کشتی و در آب های آزاد و یا بنادر است، معمولاً در طراحی و ساخت آنها از قطعات و سیستم های ضد خوردگی استفاده می کنند. این نوع جرثقیل ها در عرشه کشتی ها و یا اسکله بنادر برای حمل بار و یا اجرای انواع پروژه های ساحلی و دریایی کارایی دارند. البته تمام قدرت جابجایی آنها به نوع کشتی وابسته است و در صورت نصب شدن روی اسکله تبدیل به جرثقیل های ثابت اما بسیار قدرتمند می شوند.

جرثقیل های ثابت

جرثقیل های ثابت بدون قابلیت جابجایی و برای عملیاتی شدن در پروژه های بزرگ عمرانی و یا صنعتی مناسب هستند. این نوع جرثقیل ها را براساس مکانیزم بلند کردن، ساختار و نوع کاربرد آنها در فضاهای عمرانی و یا ساخت و سازهای شهری دسته بندی می کنند. انواع جرثقیل ها با مکانیزم های پالی، هیدرولیکی و یا زنجیری متداول ترین مدل ها هستند که برای نصب بر اشکال گوناگون بر روی سقف، دیوار و یا زمین کارایی دارند. برخی از این مدل های ثابت را با قابلیت پرتابل طراحی کرده اند، اما در هنگام جابجایی قابلیت حمل بار ندارند. در ادامه مرور کاملی از انواع جرثقیل ثابت و کاربرد آنها در فعالیت های مختلف را بررسی می کنیم.

تاور کرین یا جرثقیل برجی ( Tower crane)

تاورکرین ها را باید غول های سازنده آسمان خراش ها معرفی کنیم. جرثقیل های ثابت اما بزرگی که تا ارتفاع بلند انواع برج ها قد می کشند و برای حمل بارهای سنگین تا ارتفاع قابل توجه هر نوع برج و یا هر نوع سازه بلند عمرانی و صنعتی کارایی دارند. با استفاده از این نوع جرثقیل ها امکان ساخت سریع و ایمن سازه های بلند فراهم است.

برج یا همان ستون عمودی اصلی، مهمترین بخش فنی این نوع جرثقیل ها است که با استفاده از اتصال قطعات لوله ای و به شکل خرپایی (مثلثی شکل) مونتاژ می شوند. ساختار برج تاور کرین به شکل پله به پله است و می توان ارتفاع جرثقیل را با افزایش ارتفاع ساختمان بالاتر برد. در بالاترین قسمت برج نیز واحد چرخان ۳۶۰ درجه قرار دارد. کابین اپراتور این نوع جرثقیل ها ممکن است در بالای برج و یا پایین برج باشد. اما به هر حال لازم است تا اپراتور دید کاملی به محل کار بازو داشته باشد.

جرثقیل سقفی (Bridge/Overhead Crane)

انواع جرثقیل سقفی مهمترین ماشین آلات در انبارها و یا کارخانه های بزرگ برای جابجایی بارهای بسیار سنگین در فضاهای محدود است. با استفاده از این نوع جرثقیل ها می توانیم هر نوع بار و یا قطعه بسیار سنگین را در محدوده ای بزرگ کاملاً سریع، ایمن و دقیق جابجا کنیم. اجزای جرثقیل سقفی بر روی یک سازه فولادی قدرتمند اما ثابت نصب می شوند. با این حال توان جابجا شدن بر روی سازه فولادی را دارند.

سازه فولادین که پایه نصب جرثقیل سقفی است، در واقع ریلی برای جابجایی بخش متحرک جرثقیل است. البته با الگوهای مختلف این بخش سازه ای را به شکل تک پایه و یا دو پایه طراحی می کنند. اما همگی این جرثقیل ها قرار است تا در ارتفاع بالاسریع حرکت کرده و در محدوده بزرگی به اندازه کل محیط کارگاه و یا انبار برای حمل هر نوع بار و یا قطعه جابجا شوند.

جرثقیل سقفی تک تیرک

جرثقیل هایی با سازه فولادی سبک و یک ریل برای حرکت درام هستند. هزینه نصب و راه اندازی این نوع جرثقیل های سقفی کم است و در عین حال برای استفاده در فضاهای کوچک از قبیل انبارها و یا خطوط مونتاژ سبک مناسب هستند. اما در کل ظرفیت حمل بار آنها محدود و نهایتاً ۲۰ تن است.

جرثقیل سقفی دو تیرک

سازه فولادین این نوع جرثقیل ها بزرگ و دارای دو ردیف ستون موازی است که قادر است تا تمام پهنه سالن و یا یک انبار را پوشش دهد. جرثقیل های سقفی دو تیرک قدرت مانور بالایی برای هر نوع جابجایی در فضاهای باریک میان انواع ماشین آلات را دارند. از طرفی توانایی حمل بارهای فوق سنگین تا حداکثر ۵۰۰ تن را دارند و حتی می توان از فضای سازه فولادین آنها برای نصب جرثقیل کمکی نیز استفاده کرد. از این نوع جرثقیل های دو تیرک در صنایع سنگین از جمله صنایع فولاد، کارخانه های ریخته گری، نیروگاه ها، صنایع ماشین سازی و تولید سازه های فولادی و… استفاده می کنند.

جرثقیل های بازویی دیواری ( Jib Crane)

جرثقیل هایی با عملکرد متوسط در فعالیت های ساختمان سازی و یا صنعتی هستند که بر روی دیوار و یا ستون ساختمانی نصب می شوند. مکانیزم بالابری جرثقیل نیز بر روی همین پایه ثابت قرار دارد. در برخی مدل ها نیز از یک ستون مستقل برای طراحی جرثقیل استفاده شده است که کاملاً محکم به کف فونداسیون متصل می شوند. در این صورت بازوی افقی و یا بوم در بالای همین ستون قرار می گیرد. این نوع جرثقیل ها:

• می توانند محدوده حرکتی به شکل عمودی داشته و قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه دارند. البته در مدل های دیواری ممکن است چرخش آنها در بازه ۱۸۰ درجه ای محدود شود.
• برای پوشش دادن گوشه ها، کناره دیواره ها و یا جابجایی قطعات سنگین در فضای محدود میان ماشین آلات ایده آل هستند. لذا معمولاً در کنار خطوط تولید نصب شده و راه اندازی می شوند.
• ابعاد کوچکی دارند که می توانند قدرت یک جرثقیل کامل را در فضاهایی نسبتاً محدود تامین نمایند.
• نوع ستونی برای پوشش یک منطقه دایره ای وسیع مناسب است.

جرثقیل دروازه ای (Gantry Crane)

جرثقیل های دروازه ای کاربردی گسترده در صنایع سنگین، سبک و حتی انواع کارگاه تولید قطعات دارند. الگوی طراحی این نوع جرثقیل بر پایه یک سازه بزرگ فولادین شبیه به دروازه است که از دو طرف بر روی ریل حرکت می کند. جرثقیل های دروازه ای برای نصب شدن به هیچ ساختمانی نیاز ندارند و پایه ریل دروازه ای آنها روی زمین قرار گرفته است. از این نوع جرثقیل ها برای حمل بار در محوطه و فضای باز انواع کارخانه ها، اسکله ها، کارگاه های ساخت کشتی، ماشین سازی ها، انبارهای بزرگ و… استفاده می کنند.

جرثقیل کله چکشی ( Hammerhead Crane )

از جمله جرثقیل های بزرگ و ثابت است که عموماً برای اجرای عملیات های مختلف در پروژه های بزرگ عمرانی مانند ساخت سدها، پل ها، اسکله ها و یا نیروگاه ها کارایی دارند. این جرثقیل از پایه های بسیار محکم و بخش چرخان برجسته ای برخوردار است که فرم کلی آنها را شبیه به یک چکش خیلی بزرگ می کند. البته آن قدر محکم و قدرتمند طراحی می شوند که برای هر نوع بار سنگین و یا جابجایی اجسام بسیار حجیم در ارتفاع بالا کارایی داشته باشند. این جرثقیل ها:

• معمولاً بر روی پایه های بتنی و یا فولادین نصب شده و دارای تاور عمودی بلندی هستند.
• ظرفیت باروری بسیار بالا در حد چند صد تن دارند.
• مخصوص حمل قطعات بزرگ مانند تیرهای فولادین، ژنراتورها و یا قطعات پیش ساخته صنعتی و عمرانی هستند.
• از قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه و کار در محدوده بسیار وسیعی برخوردار هستند.

جرثقیل بندری (Port Crane)

انواع جرثقیل هستند که در اسکله بنادر با هدف تخلیه کانتینرها از کشتی های باربر و تجاری طراحی شده اند. این جرثقیل ها مادامیکه خیلی بزرگ هستند و قدرت حمل بالایی دارند با عملکرد دقیق برای حمل کانتینر و قرار دادن داخل کشتی طراحی شده اند. انواع گوناگونی از جرثقیل های بندری موجود است. مانند:

• جرثقیل های کشتی به ساحل: این نوع جرثقیل ها با ارتفاع بسیار بلند مخصوص جابه جایی کانتینر از کشتی به اسکله و بالعکس هستند.
• جرثقیل های بندری ریلی: بر روی ریل های تعبیه شده در اسکله حرکت می کنند و برای جابجایی کانتینرها داخل محوطه اسکله تا انبار کردن آنها و بارگیری بر روی تریلی ها کارایی دارند.
• جرثقیل های بندری شناور: مخصوص نصب بر روی انواع شناورها در بنادر بزرگ و یا بنادر عمیق کارایی دارند. زمانی که ترافیک کشتی ها و یا تعداد کانتینرها خیلی زیاد است، از این مدل های شناور برای تخلیه سریع بندر استفاده می کنند.

جرثقیل های ثابت کارگاهی

در کارگاه های کوچک و یا انبارها که فضای محدودی در اختیار دارند و در عین حال لازم است تا بارهای سنگینی را جابجا کنند، انواع جرثقیل های کوچک کارگاهی طراحی شده است. مانند:

جرثقیل های پالی (Fixed Pully Crane)

ساده ترین نوع جرثقیل است که با استفاده از قرقره (پولی) ثابت و یک قرقره متحرک به همراه قلاب طراحی شده و مستقیم به تیر یا هر سازه افقی ساختمان متصل می شود. از این نوع جرثقیل های دستی برای حمل بارهای نسبتاً سبک در یک نقطه یا محدوده بسیار کوچک مانند کارگاه و یا خطوط مونتاژ کوچک استفاده می کنند.

جرثقیل های ثابت زنجیری (Fixed Chain Crane)

مکانیزم طراحی شبیه به مدل های پالی دارند؛ اما برای عملکرد و بالا کشیدن قلاب آنها از مکانیزم موتوری استفاده شده است. این نوع جرثقیل ها در مدل های تکفاز و یا سه فاز طراحی شده و برای حمل بار در کارگاه ها و انبارهای کوچک مناسب هستند. همچنین ممکن است با ریل برای جابجایی در محدوده معین و یا بدون ریل ساخته شوند.

جرثقیل های هیدرولیکی ثابت

نوع متفاوتی از انواع جرثقیل است که مکانیزم طراحی آن بر پایه استفاده از بازوی هیدرولیکی است. در این صورت بازوی تلسکوپی این جرثقیل قدرت تغییر اندازه و مانور در فضاهای گسترده ای دارد. از این نوع جرثقیل ها برای جابجایی بارهای سنگین به صورت عمودی در یک محدوده ثابت مثلاً حمل بار در حد فاصل دو طبقه استفاده می کنند.

جمع بندی

انواع جرثقیل کفی (پشت کامیونی)، آل ترین، راف ترین و حتی مدل های کراولر از نوع متحرک و برای حمل بارهای سنگین در مکان های مختلف با جابجایی گسترده مناسب هستند. اما قطعاً در محیط کارگاهی باید الگوی مهندسی شده انواع جرثقیل ثابت مانند تاور کرین ها و یا جرثقیل های سقفی و دروازه ای را رعایت کنید. در هنگام انتخاب و خرید جرثقیل کفی، آل ترین، دروازه ای یا سایر مدل ها لازم است تا نکات مانند وزن، ابعاد بار، ارتفاع و شعاع مورد نیاز جابجایی و حتی فضای فیزیکی محیط کار آن را بررسی کرده باشید. از طرفی هرگز الزامات ایمنی را دست کم نگیرید و در هر حال از اپراتورهای آموزش دیده برای کار با جرثقیل ها استفاده کنید. در عین حال بهتر است تا این ماشین آلات قدرتمند حمل بارهای سنگین را با مشاوره فنی کارشناسان خبره این امر تهیه کرده و در محیط کارگاه ساختمانی و یا صنعتی نصب کنید. شرکت سالیار سازنده جرثقیل پشت کامیونی است و می تواند با تجربه چهار دهه  فعالیت خود، در فرآیند انتخاب و خرید بهترین جرثقیل در کنار شما باشد.