شگل چیست؟ معرفی انواع شگل باربرداری و جرثقیل

شگل حلقه ای فولادی محکم و قابل حمل است که مانند یک رابط، میان تجهیزات مختلف باربرداری مثل سیم بکسل، زنجیر، انواع قلاب جرثقیل و خود بار، ارتباط برقرار می کند این ابزار به ظاهر ساده در دنیای صنایع به ویژه در حوزه های باربرداری و جابه جایی، نقشی کاربردی و حیاتی بر عهده دارد. جنس پین آن ها نیز از میله های فولادی آهنگری و ماشین کاری شده است. برای افزایش مقاومت و جلوگیری از زنگ زدگی این ابزار، شگل ها پس از تولید در یک عملیات حرارتی قرار گرفته و با پوشش هایی مانند گالوانیزه روی یا کادمیوم محافظت می شوند. شگل ها براساس شکل بدنه و نوع پین برای کاربردهای گوناگون در مدل های مختلف تولید می شوند.

فهرست مطالب

کاربرد و اهمیت شگل در عملیات باربرداری و جرثقیل

شگل ها، ابزاری ضروری هستند که در صنایع مختلف و برای کاربردهای گوناگون مانند ریگینگ (Rigging)، بکسل کردن یا کشیدن بار (Towing or pulling)، بلندکردن و جابه جایی (Lifting)، بالا کشیدن (Hoisting) و مهار بار (Tie-down) استفاده می شوند.

شگل ها از مهمترین اجزای جرثقیل سقفی و دیگر انواع جرثقیل ها هستند و برای حفظ ایمنی و افزایش کارایی عملیات باربرداری بسیار مهم هستند. انتخاب صحیح شگل باتوجه به نوع کار و میزان بار، می تواند از بروز حوادث و آسیب های جبران ناپذیر جلوگیری کند و ایمنی باربرداری با جرثقیل را بالا ببرد. شگل ها با ایجاد یک نقطه اتصال قوی و مطمئن، اتصال ایمن تجهیزات مختلف به یکدیگر را برقرار می کنند. برای مثال در جرثقیل ها، شگل بین قلاب جرثقیل و سیم بکسل یا زنجیر متصل به بار قرار می گیرد و نقش واسط را بازی می کند.

اجزای اصلی شگل چیست؟

برای درک بهتر عملکرد شگل، لازم است با اجزای اصلی شامل قوس، گوش ها، پین و شانه آشنا شوید:

قوس (Bow)

قوس که به آن بدنه، دی (Dee) یا کمان (Bowl) نیز گفته می شود، بخش منحنی شگل است که در مقابل پین قرار می گیرد. قوس شکل، تعیین کننده نوع شگل و نحوه کاربرد این ابزار است. قوس بزرگ تر، امکان ایجاد اتصالات چند شاخه به شگل را ممکن می کند و همچنین برای زمانی که بارگذاری جانبی انجام می شود نیز مفید و کاربردی است.

گوش ها (Ears)

گوش ها، دو بخش از بدنه شگل هستند که پین شگل را نگه می دارند. گوش های شگل به دو لبه یا شاخه موازی شبیه هستند که از بدنه اصلی شگل بیرون زده اند. هر یک از این دو لبه، یک سوراخ دایره ای دارد که درست در مقابل سوراخ لبه دیگر قرار گرفته است. پین برای ایجاد یک اتصال ایمن از دو سوراخ گوش رد می شود.

پین (Pin)

پین، میله ای فولادی است که دو گوش شگل را به هم متصل می کند. پین از هر دو سوراخ گوش رد شده و با پیچاندن یا با استفاده از مهره و اشپیل در جای خود محکم می شود و به این ترتیب دهانه شگل را بسته و یک حلقه کامل و ایمن برای اتصال ایجاد می کند. نوع پین در عملکرد و ایمنی شگل تأثیر بسزایی دارد.

شانه (Shoulder)

شانه همان قسمت صاف و گرد پین است که درست در بالای پین قرار دارد. هنگامی که شما پین را می چرخانید و سفت می کنید، پین به تدریج وارد سوراخ گوش شگل می شود. این کار را ادامه می دهید تا جایی که همه قسمت دنده دار پین به طور کامل وارد سوراخ شده و محکم شود. با محکم شدن پین، قسمت صاف و گرد آن ها یا همان شانه به سطح بیرونی گوش شگل می رسد و با آن تماس پیدا می کند. این تماس یک نشانه بصری و فیزیکی است که بیان می کند پین به طور کامل و صحیح در جای خود قرار گرفته و حداکثر استحکام را دارید.

انواع شگل جرثقیل و باربرداری

شگل ها بر اساس شکل بدنه یا قوس آن ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

شگل زنجیری (شگل دی شکل)

شگل های زنجیری که به آن ها شگل های D شکل نیز گفته می شود، قوسی باریک تر و شبیه به حرف D دارند. این شگل ها برای باربرداری بارهای خطی و مستقیم طراحی شده اند و برای بارگذاری جانبی مناسب نیستند؛ زیرا ممکن است باعث پیچش یا خمیدگی قوس شگل شود. در زمان استفاده از شگل Dشکل، خط مرکزی بار باید همیشه با خط مرکزی شگل هم راستا باشد.

شگل لنگری یا نعل اسبی (شگل کمانی)

شگل های لنگری یا شگل های نعل اسبی که با نام شگل های کمانی (Bow Shackles) نیز شناخته می شوند، دارای قوسی بزرگ تر و گردتر، شبیه به حرف O هستند. این شکل قوس بزرگ تر، امکان بارگذاری جانبی و همچنین استفاده برای اتصالات چند شاخه (مانند استفاده هم زمان با چند اسلینگ) را فراهم می آورد.

شگل های لنگری برای کشش جانبی با درنظرگرفتن کاهش ظرفیت مجاز بار (WLL) بر اساس زاویه انحراف از حالت خطی نیز مناسب هستند.

جدول مقایسه انواع اصلی شگل، زنجیری (D شکل) و لنگری (کمانی):

ویژگی/نوع شگل	شگل زنجیری (D شکل)	شگل لنگری (کمانی/نعل اسبی)
شکل ظاهری	دارای بدنه باریک تر و D شکل	دارای بدنه پهن تر و کمانی شکل (شبیه حرف O)
کاربرد اصلی	ایده آل برای بارهای خطی و مستقیم و اتصال به زنجیر	مناسب برای بارهای جانبی، زوایا و اتصالات چند شاخه (مانند اتصال به چند اسلینگ)
مقاومت در برابر بار جانبی	حساس به بار جانبی بوده و ممکن است دچار پیچش یا تغییر شکل شود	مقاومت بالا در برابر بار جانبی و به طور خاص برای تحمل بارهای زاویه دار طراحی شده است
فضای داخلی	دارای فضای داخلی محدودتر که برای یک یا نهایتاً دو اتصال مناسب است	دارای فضای داخلی بیشتر که امکان اتصال چندین اسلینگ یا تجهیزات را فراهم می کند
مزایا	برخورداری از استحکام بالا در بارگذاری خطی، طراحی ساده، دارای قیمت مناسب تر	انعطاف پذیری بالا در انواع بارگذاری، مناسب برای اتصالات پیچیده، کاهش خطر نیشگون گرفتن اسلینگ
معایب	نامناسب برای بارهای جانبی و چندگانه، خطر آسیب به اسلینگ در صورت بارگذاری نادرست	گران تر از شگل D شکل است و فضای بیشتری اشغال می کند

انواع پین شگل باربرداری

پین شگل، نقشی مهم و تأثیرگذار در برقراری اتصال و ایمنی دارد به همین دلیل انتخاب نوع پین باید با دقت و متناسب با نوع کاربرد آن انجام شود:

پین پیچی (Screw Pin)

در شگل های پین پیچی، پین رزوه شده از میان گوش ها عبور کرده و سفت می شود. این نوع شگل ها برای استفاده در عملیاتی که یک، بار را به سرعت بلند می کنید و در جای دیگری قرار می دهید یا زمانی که به اتصال و جداسازی سریع و مکرر اسلینگ ها و سایر تجهیزات نیاز است، بسیار مناسب هستند.

اما استفاده از پین پیچی برای نصب ها و برقراری اتصالات دائمی یا طولانی مدت مناسب نیست؛ زیرا این پین ها هر چقدر هم که سفت شوند، تحت شرایط خاص ممکن است شل شوند. برای مثال در عملیات باربرداری، لرزش های زیادی به شگل وارد می شود. این لرزش ها می توانند به مرورزمان باعث چرخش های کوچک پین و شل شدن تدریجی رزوه شوند.

پین بولت (Bolt Type)

شگل های پین بولت دارای یک ترکیب پیچ ومهره به همراه اشپیل هستند و با استفاده از این اجزا با برقراری اتصالات محکم تر، ایمن کار را تا حد زیادی بالا می برند. این شگل ها حتی در معرض چرخش مکرر یا گشتاور بالا نیز ایمن باقی می مانند.

استفاده از پین بولت برای کاربردهای نیمه دائمی یا طولانی مدت بسیار مناسب است؛ زیرا به دلیل برخورداری از مکانیزم قفل شونده قوی، نیازی نیست قبل از هر بار بلندکردن بار، پین را سفت کنید. وقتی یک بار آن را به درستی نصب و محکم کردید می توانید مطمئن باشید که برای مدت طولانی و در شرایط مختلف به صورت ایمن از آن استفاده کنید.

پین معمولی یا گرد (Round Pin)

شگل های پین معمولی از پین بدون رزوه برخوردار هستند که با یک اشپیل در جای خود محکم می شود. این شگل ها برای کاربردهایی که ممکن است پین در معرض گشتاور یا پیچش قرار بگیرد، عملکرد خوبی دارند بااین حال برای کاربردهای باربرداری سقفی توصیه نمی شوند و نباید به عنوان حلقه جمع کننده در سیستم های اسلینگ چند شاخه یا جایی که بارگذاری جانبی لازم است، استفاده شوند.

ویژگی	پین پیچی (Screw Pin)	پین بولت (Bolt Type)	پین معمولی (Round Pin)
روش اتصال	ایجاد اتصال رزوه ای با سفت کردن مستقیم پین	استفاده از پیچ و مهره به همراه اشپیل برای ایجاد اتصال	دارای پین ساده با اشپیل برای اتصال
سهولت اتصال و جداسازی	سریع و آسان، مناسب برای کاربردهای موقت و مکرر	متوسط، نیاز به باز و بسته کردن مهره و اشپیل	کاربری آسان، فقط با خارج کردن اشپیل
میزان ایمنی در برابر لرزش و چرخش	پایین	بسیار ایمن در برابر چرخش و لرزش	متوسط
کاربرد مناسب	مناسب برای برداشتن و قرار دادن سریع و مکرر بار، کاربرد کوتاه مدت	مناسب نصب های نیمه دائمی یا طولانی مدت، برای جابه جایی بارهای سنگین و کاربردهای حساس	مناسب برای انجام کارهای سبک تر و موقت، مهار بار، بکسل کردن
محدودیت ها	برای نصب های دائمی و کاربردهای حساس به باز شدن در اثر لرزش مناسب نیست.	استفاده و کار با آن زمان برتر از پین پیچی است.	برای باربرداری سقفی و اتصالات چند شاخه مناسب نیست.

۲۰ نکته ایمنی کار با انواع شگل جرثقیل

ایمنی در کار با شگل ها برای جلوگیری از بروز حوادث و همچنین تضمین عمر مفید شگل، بسیار مهم است. برای حفظ ایمنی در کار با شکل، نکات زیر را رعایت کنید:

هرگز بدون آگاهی و تجربه کافی از شگل ها استفاده نکنید.
شگل ها باید دارای علائم خوانا و دائمی سازنده، اندازه و ظرفیت مجاز (SWL) باشند. از شگل های بدون این علائم استفاده نکنید.
قبل از هر بار استفاده و قبل از بازگرداندن به انبار، شگل ها را از نظر ضعف، آسیب دیدگی، خوردگی، زنگ زدگی، کج شدگی و… بازرسی کنید.
پین شگل را از نظر سالم بودن، صاف بودن، خمیدگی، ترک خوردگی و هرگونه آسیب دیگر بازرسی کنید. پین باید به راحتی و با کم ترین نیرو داخل گوش های شگل قرار گرفته و محکم شود. از پین های با رزوه خراب استفاده نکنید.
هرگز میله گرد، پیچ، مفتول و… را به جای پین شگل استفاده نکنید؛ زیرا بار باعث خمیدگی آن ها می شود. همچنین جابه جاکردن پین های شگل های مختلف با اندازه های متفاوت ممنوع است.
اگر مقدار ضعف یا آسیب دیدگی شگل و اجزای آن بیش از ۱۰% باشد، شگل را به کار نگیرید.
جوشکاری روی اجزای شگل ممنوع است.
برای شناسایی شگل های ناایمن از سیستم کدهای رنگی استفاده می شود. تجهیزات ناایمن را رنگ قرمز زده و از رده خارج کنید و تجهیزات ایمن را با رنگ سبز مشخص کنید.
برای افزایش سطح ایمنی هنگام کار از اشپیل برای جلوگیری از در رفتن ناگهانی پین شگل استفاده نمایید.
توجه داشته باشید که شگل ها برای تحمل نیروهای عمودی طراحی شده اند. نیروهای جانبی و مورب موجب تنش و آسیب دیدگی در شگل خواهند شد.
سیم بکسل چشمی دار استفاده کنید؛ زیرا اگر سیم بکسل بدون چشمی باشد، هنگام کار با شگل، احتمال آسیب دیدگی و پارگی سیم بکسل بیشتر است.
اگر به چند اسلینگ برای جابه جایی بار نیاز دارید از شگل نعل اسبی که به اندازه کافی بزرگ است استفاده کنید تا چشمی های اسلینگ به طور ایمن روی قسمت نعل اسبی قرار گیرند. همچنین قلاب جرثقیل حتما باید روی پین شگل قرار داشته باشد.
ضربه و حرکت بار روی شگل ممکن است باعث شل شدگی و در رفتن پین شود. برای جلوگیری از این اتفاق از پین های پیچ ومهره ای یا اشپیل دار استفاده کنید.
حتی برای جابه جایی های کوچک بار، پین و مهره شگل را محکم و کامل ببندید.
هرگونه چکش کاری و آهنگری برای رفع آسیب های شگل بر روی آن ممنوع است.
به مکان قلاب جرثقیل توجه کنید. این قلاب باید روی پین شگل قرار گیرد، نه روی قسمت نعلی شکل!
از وارد آمدن شوک به شگل حامل بار جلوگیری کنید؛ زیرا باعث آسیب دیدگی می شود.
روی شگل های با تناژ بالاتر از ۸۵ تن، علاوه بر تست های لازم توسط سازمان های بازرسی، باید تست های غیرمخرب (NDT) نیز انجام شود. همچنین این شگل ها باید دارای شماره سریال بوده و گواهینامه تاییدیه مواد به کاررفته در ساختمان شگل را نیز داشته باشند.
اضافه بار منجر به تغییرات خطرناک در ساختمان شگل می شود. پین خم شده و شگل کشیده و شکل ظاهری دهانه آن تغییر می کند. از شگل متناسب با ظرفیتش برای بلندکردن بار استفاده کنید.
قبل از استفاده، چشمی های شگل را بازرسی کنید تا با یکدیگر در یک راستا باشند و از شگل های تاب خورده استفاده نکنید.

جمع بندی

شگل ها، حلقه هایی برای ایجاد اتصالات به منظور باربرداری و جابه جایی هستند که ایمنی بالا و کارایی بیشتر عملیات را تضمین می کنند. آشنایی با انواع شگل ها (زنجیری و لنگری) و پین های آن ها (پیچی، بولت و معمولی) برای انتخاب صحیح ابزار ضروری است. انتخاب شگل مناسب به عواملی مانند وزن کل بار، نوع اسلینگ های مورد استفاده، نوع بستن اسلینگ و زاویه اسلینگ ها بستگی دارد. این ابزارها نقشی حیاتی در عملکرد صحیح اجزای جرثقیل تلسکوپی یا مفصلی ایفا می کنند. برای حفظ ایمنی شگل ها باید به طور مرتب بازرسی شوند و در صورت وجود هرگونه نقص یا آسیب باید فوراً شناسایی و رفع شود.
شرکت سالیار، به عنوان یکی از شرکت های باسابقه سازنده جرثقیل پشت کامیونی می تواند به شما در زمینه انتخاب یک شگل بهینه و کارآمد مشاوره بدهد.