آشنایی با استانداردهای جرثقیل

پروتکل های ASME، OSHA، ISO و CMAA از جمله قوانین بین المللی در مورد استانداردهای جرثقیل هستند. کوچکترین خطا انسانی یا نقص تجهیزات در حیطه کار با جرثقیل می تواند خساراتی جبران ناپذیر را به همراه داشته باشد؛ بررسی تاریخچه جرثقیل نیز نشان از اهمیت رعایت استانداردها در حیطه باربرداری دارد چرا که با پیشرفت تکنولوژی ساخت جرثقیل ها ایمنی آنها نیز افزایش می یابد . این استانداردها بر اساس شرایط محیطی، نوع بار، ساختار جرثقیل و آموزش نیروهای انسانی تنظیم و منتشر می شوند. درک و اجرای این الزامات ایمنی باربرداری با جرثقیل را تا حد زیادی تضمین می کنند.

فهرست مطالب

مجموعه استانداردهای مربوط به جرثقیل

استانداردها به منظور تضمین ایمنی باربرداری با جرثقیل و کاهش خطرات مرتبط استفاده از این دستگاه ها تدوین شده اند. انواع دستورالعمل ایمنی جرثقیل از جنبه های مختلفی مانند طراحی، ساخت، نگهداری، تعمیرات و آموزش اپراتورها به طور جامع بر رعایت اصول ایمنی در تمامی مراحل تاکید دارند. برخی از این استانداردها از سوی سازمان های بین المللی مانند ASME (American Society of Mechanical Engineers) و OSHA (Occupational Safety and Health Administration) منتشر می شوند و برخی دیگر به طور ملی یا منطقه ای برای استفاده در کشورهای مختلف تنظیم شده اند.

استاندارد ASME B30

یکی از جامع ترین استانداردهای ایمنی در حوزه تجهیزات باربرداری است که برای انواع مختلفی از جرثقیل ها نظیر جرثقیل های سقفی تک پل و دوپل، دروازه ای، تاور کرین ها، مونوریل ها و حتی جرثقیل های متحرک مورد استفاده قرار می گیرد. این استاندارد به طور دقیق به تمام مراحل چرخه عمر جرثقیل، از طراحی و ساخت گرفته تا نصب، بهره برداری، نگهداری و بازرسی های ایمنی می پردازد.

از جمله دستورالعمل های مهمی که در این استاندارد ذکر شده، تست عملکرد جرثقیل با بار ۱۲۵ درصد ظرفیت اسمی است. هدف از این آزمون، بررسی مقاومت ساختاری و عملکرد سیستم در شرایطی فراتر از بار مجاز است تا از ایمنی کامل آن در موقعیت های بحرانی اطمینان حاصل شود. به عنوان مثال، اگر یک جرثقیل ۱۰ تن کفی داشته باشید، باید بتواند در تست ایمنی، ۱۲.۵ تن را برای مدت مشخصی بدون تغییر شکل یا آسیب تحمل کند. استاندارد ASME B30 در بخش های کوچک تر به طور دقیق به انواع جرثقیل وتجهیزات آنها می پردازد.

B30.2: جرثقیل های سقفی و دروازه ای
B30.3: استاندارد تاور کرین
B30.4: جرثقیل های پورتال و پدستال
B30.5: جرثقیل های متحرک
B30.8: جرثقیل های شناور
B30.11: جرثقیل های مونوریل
B30.24: جرثقیل های کانتینری

استاندارد جرثقیل سقفی و دروازه ای (ASME B30.2)

به صورت تخصصی برای جرثقیل های سقفی تک پل و دوپل، و همچنین جرثقیل های دروازه ای با مسیر ریلی تدوین شده است. این استاندارد شامل الزامات دقیقی در زمینه کنترل بار، طراحی سازه فلزی، اجزای جرثقیل سقفی، سیستم های توقف اضطراری و ایمنی اپراتور است. به عنوان نمونه، یکی از دستورالعمل های مشخص آن، تست ترمز نگهدارنده تحت شرایط بار کامل در زمان قطع ناگهانی برق است؛ این تست برای اطمینان از حفظ موقعیت بار و جلوگیری از سقوط طراحی شده است. همچنین، ASME B30.2 اپراتورها را موظف می کند حداقل سالی یک بار بازبینی کامل مکانیکی و الکتریکی انجام دهند تا از ایمنی و کارکرد صحیح دستگاه اطمینان حاصل شود.

استاندارد تاور کرین (ASME B30.3)

برای جرثقیل های برجی یا تاور کرین های ثابت و گردان طراحی شده که در پروژه های ساختمانی مرتفع، مانند برج سازی یا پل سازی، کاربرد دارند. این استاندارد شامل الزامات ایمنی برای مونتاژ قطعات در ارتفاع، محدود کردن شعاع گردش بازوی جرثقیل و کنترل دقیق تعادل سازه در برابر باد است. یکی از تست های مهم در این استاندارد، آزمون حرکت چرخشی بازو تحت بار نامی در ارتفاع مشخص با وزش باد شبیه سازی شده است که به بررسی پایداری تاور کرین در شرایط محیطی سخت می پردازد. رعایت این موارد، ایمنی سازه و جان اپراتورها را تضمین می کند.

استاندارد انواع جرثقیل های پورتال و پدستال (ASME B30.4)

استاندارد (ASME B30.4) برای جرثقیل های پورتال و پدستال تدوین شده که در پروژه های بارگیری کشتی ها، انتقال کانتینرها و عملیات در سکوهای ساحلی یا صنعتی استفاده می شوند. این استاندارد به طور ویژه برای جرثقیل هایی کاربرد دارد که روی پایه های ثابت یا سازه های متحرک بزرگ نصب می شوند. یکی از موارد حیاتی در این استاندارد، الزام آزمون بارگذاری با ظرفیت ۱۱۰ درصد در شرایط حرکتی کامل است؛ یعنی دستگاه باید بار آزمایشی را در تمام مسیرهای افقی و عمودی با حفظ تعادل و ایمنی جابه جا کند. این تست عملکرد مکانیزم های حرکت و ترمز را به دقت بررسی می کند. همچنین سرعت مجاز باد برای جرثقیل پورتال و پدستال در این استاندارد بین ۳۲ تا ۴۰ کیلومتر بر ساعت معادل ۲۰ تا ۲۵ میایل بر ساعت تعیین شده است.

استاندارد جرثقیل های متحرک و لوکوموتیو (ASME B30.5)

بخش B30.5 از استاندارد ASME ویژه انواع جرثقیل متحرک، کامیونی، چرخ زنجیری و لوکوموتیو است که در پروژه های جاده سازی، عمرانی و صنعتی برای جابجایی بار در مسیرهای ناپایدار یا نامتعارف استفاده می شوند. این استاندارد برای جرثقیل هایی تدوین شده که اغلب نیاز به استقرار سریع و عملکرد در زمین های ناهموار دارند.

یکی از بندهای مهم این استاندارد، الزام به تست تعادل جرثقیل در حالت بازوی حداکثری با ۱۱۵٪ ظرفیت مجاز بار است. هدف از این آزمون، بررسی عملکرد سیستم های پایداری و تثبیت دستگاه هنگام باربرداری در زوایای بحرانی و شرایط واقعی محیطی است. همچنین مطابق این استاندارد با در نظر گرفتن شعاع کار و شرایط محیطی باید بهترین زاویه باربرداری جرثقیل انتخاب شود.

استاندارد جرثقیل های شناور (ASME B30.8)

مناسب جرثقیل های شناور طراحی شده که در اسکله ها، کشتی ها و سکوهای نفتی برای جابه جایی بارهای سنگین در شرایط دریایی به کار می روند. این استاندارد به ویژه در پروژه هایی با شرایط آب وهوایی ناپایدار یا محیط های متحرک اهمیت دارد. از الزامات مهم آن می توان به کنترل نوسانات جرثقیل در هنگام موج های شدید اشاره کرد. به عنوان نمونه، در یکی از دستورالعمل ها، لازم است عملکرد جرثقیل هنگام حرکت شناور با زاویه خاص، همراه با بار ۱۱۰٪ ظرفیت اسمی بررسی شود تا پایداری و ایمنی سیستم در محیط دریایی تایید شود. این آزمون تضمین می کند بار در شرایط بحرانی دچار واژگونی یا لغزش نشود.

همچنین طبق بندهای این استاندارد آموزش اپراتور جرثقیل شناور باید برای شرایط کار در دریا انجام شود، به جزر و مد و تاثیر آن روی شناور جرثقیل دقت شود، استفاده از لنگرها وکابل های مهارکننده جهت جلوگیری از حرکت ناخواسته جرثقیل هم الزامی است.

استاندارد جرثقیل های مونوریل (ASME B30.11)

استاندارد (ASME B30.11) به طور اختصاصی برای جرثقیل های مونوریل و سیستم های بالابر در مسیرهای ثابت تدوین شده است؛ تجهیزاتی که معمولا در خطوط تولید کارخانه ها یا انبارهای صنعتی برای جابه جایی دقیق و مستمر بار استفاده می شوند. این استاندارد علاوه بر طراحی و نصب، به جزئیاتی مثل فاصله مجاز بین قلاب تا انتهای ریل، نحوه عملکرد ترمز در توقف ناگهانی، و مقاومت تجهیزات در برابر بارهای متغیر می پردازد. به عنوان نمونه، ممنوعیت حمل بار بیش از ظرفیت نامی، بازرسی های ماهانه و سالانه، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مانند کلاه ایمنی و دستکش از الزامات استاندارد جرثقیل های مونوریل در ASME است.

استاندارد جرثقیل های کانتینری (ASME B30.24)

برای جرثقیل های کانتینری طراحی شده است؛ تجهیزاتی که در بنادر، پایانه های بارگیری ریلی و انبارهای بزرگ برای جابجایی کانتینرهای سنگین به کار می روند. این استاندارد، مواردی مانند فاصله مجاز حرکت گاری ها، سیستم ترمز اضطراری، و کنترل تعادل در بارهای یک طرفه را پوشش می دهد. برای مثال، یکی از تست های الزامی در این استاندارد، بررسی عملکرد سیستم های ایمنی هنگام چرخش ناگهانی دکل در شرایط بارگذاری ۱۲۵٪ ظرفیت است. این تست برای اطمینان از حفظ پایداری جرثقیل در موقعیت های غیرعادی الزامی است و در شلوغ ترین ترمینال ها هم باید رعایت شود.

استاندارد OSHA

استاندارد OSHA (Occupational Safety and Health Administration) برای ایمنی و بهداشت شغلی در محیط های کاری طراحی شده است. این استاندارد به طور خاص به ایمنی اپراتورها و کارکنان در هنگام استفاده از جرثقیل ها توجه دارد و نحوه استفاده از این تجهیزات را در شرایط مختلف محیطی تعیین می کند. استاندارد OSHA از مهم ترین مواردی که باید به آن توجه شود، آموزش صحیح اپراتورها، بازرسی های دوره ای، رعایت شرایط محیطی مناسب برای کار با جرثقیل ها، و استفاده از تجهیزات ایمنی مانند کمربند ایمنی و کلاه ایمنی است. این استاندارد برای تمام انواع جرثقیل ها، از جمله جرثقیل های سقفی و جرثقیل تلسکوپی پشت کامیونی، باید رعایت شود تا از وقوع حوادث ناشی از خطاهای انسانی یا نقص فنی جلوگیری شود.

استاندارد FEM

استاندارد اروپایی FEM (Federation of European Manufacturers of Lifting Equipment) به طور ویژه برای جرثقیل ها طراحی شده است. این استاندارد به ویژه در اروپا برای تعیین مشخصات فنی، طراحی، و عملکرد این دستگاه ها به کار می رود. استاندارد FEM شامل نکات فنی مهمی مانند ظرفیت بار، سرعت باربرداری، و نیازهای انرژی دستگاه ها است. همچنین، این استاندارد به بررسی شرایط کاری مختلفی مانند دما، رطوبت، و شدت باد می پردازد که ممکن است بر عملکرد جرثقیل ها تاثیرگذار باشد. رعایت این استاندارد برای تامین ایمنی و عملکرد بهینه جرثقیل ها ضروری است و از آن برای تجهیزاتی مانند جرثقیل های سقفی و سایر جرثقیل ها در محیط های مختلف استفاده می شود.

استاندارد CMAA

استاندارد CMAA (Crane Manufacturers Association of America) یکی از استانداردهای برجسته برای جرثقیل ها به شمار می رود که توسط انجمن سازندگان جرثقیل ایالات متحده آمریکا تدوین شده است. این استاندارد بیشتر برای جرثقیل های سقفی و دروازه ای در نظر گرفته شده و شامل دستورالعمل های دقیق در خصوص طراحی، ساخت، نصب و نگهداری این دستگاه ها است. رعایت این استاندارد به ویژه برای اطمینان از ایمنی در محیط های صنعتی اهمیت زیادی دارد. استاندارد CMAA نه تنها به عملکرد فنی جرثقیل ها توجه دارد، بلکه مواردی مانند ظرفیت باربرداری، سرعت حرکت و شرایط محیطی مورد نیاز را نیز مدنظر قرار می دهد. این استاندارد برای تامین ایمنی و کارکرد بهینه جرثقیل ها در صنایع مختلف نظیر تولید، ساخت وساز و حمل ونقل ضروری است.

استانداردهای ISO

استانداردهای بین المللی سازمان ISO (International Organization for Standardization) نیز برای انواع مختلف جرثقیل ها تدوین شده است و رعایت آن ها در سراسر جهان از اهمیت زیادی برخوردار است. این استانداردها به طراحی، ساخت، بهره برداری و نگهداری جرثقیل ها پرداخته و دستورالعمل های دقیقی برای ایمنی و کارایی دستگاه ها ارائه می دهند. در اینجا به برخی از مهم ترین استانداردهای ISO اشاره خواهیم کرد:

ISO 4309 : 2017: این استاندارد به ویژه برای جرثقیل های سقفی و دروازه ای تدوین شده است . به بازرسی ها و تعمیرات دوره ای جرثقیل ها پرداخته و نکات مهمی را در خصوص ایمنی و نگهداری دستگاه ها ارائه می دهد. رعایت این استاندارد برای پیشگیری از خرابی های ناشی از نقص های فنی و همچنین حفظ ایمنی در طول عملیات ضروری است.
ISO 12480 – 1 : 2006: این استاندارد به طور ویژه به مسئولیت نیروی انسانی از مدیر تا اپراتور جرثقیل در ایمنی بار برداری در انواع جرثقیل تاکید می کند. ابتدا آموزش های تخصصی برای کار با جرثقیل ها را بیان می کند و سپس به نقش نیروی انسانی در لحظه انتخاب بهینه و ایمن جرثقیل، نصب صحیح، مطالعه راهنمای استفاده و کاتالوگ، بررسی لوازم و تجهیزات قبل از بارگیری و …. می پردازد و دستورالعمل مناسب را ارائه می دهد.

ISO 18650 : 2017: این استاندارد شامل الزامات فنی و ایمنی برای جرثقیل های موبایل و کششی است. به ویژه برای تجهیزاتی که در محیط های خاص و دشوار مورد استفاده قرار می گیرند، طراحی شده است و الزامات خاصی برای عملکرد آن ها تحت شرایط سخت محیطی ارائه می دهد.
ISO 4301 – 1 : 2016: این بخش از استاندارد ISO براساس نوع بار(از نظر وزن) و ساعات کاری، جرثقیل ها را طبقه بندی می کنند و اینگونه اولا در هنگام خرید جرثقیل بهینه ترین مورد را انتخاب می کنید و در حین کار بازه های زمانی مناسب برای بازرسی جرثقیل ها تعیین می شوند.

جمع بندی

استانداردهای جرثقیل نه تنها برای تضمین ایمنی کارگران و اپراتورها ضروری هستند بلکه به افزایش طول عمر تجهیزات و کاهش خرابی ها نیز کمک می کنند. استانداردهای ASME، CMAA و ISO در سطح جهانی به عنوان مبنای طراحی، بهره برداری و نگهداری جرثقیل ها شناخته شده اند و رعایت آن ها در محیط های صنعتی و ساختمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شرکت سالیار نیز به عنوان سازنده جرثقیل های پشت کامیونی تولیدات خود را با رعایت استانداردهای وزارت صمت و پس از انجام تست های کامل کیفیت به مشتریان خود تحویل می دهد.