جرثقیل سقفی چیست؟ کاربرد و مشخصات انواع جرثقیل سقفی

جرثقیل سقفی (Overhead Crane) یک دستگاه بالابر صنعتی است که برای جابجایی بارهای سنگین در انبارها و سالن های تولیدی استفاده می شود. انواع جرثقیل سقفی متشکل از دو ریل موازی هستند که به سازه سقف متصل شده اند، و با کمک یک پل متحرک به همراه trolley و قلاب، امکان جابجایی دقیق بار را در محورهای طولی، عرضی و عمودی فراهم می آورد.

جرثقیل سقفی چگونه کار می کند؟

عملکرد جرثقیل سقفی به گونه ای است که می تواند بار را در سه محور عمودی، طولی و عرضی جابجا کند. طراحی اجزای جرثقیل سقفی نقش مهمی در عملکرد بهینه جرثقیل سخفی دارد. این اجزا شامل یک پل اصلی می شود. این پل روی واگن های انتهایی (End Carriages) سوار است و می تواند روی ریل ها حرکت کند؛ و معمولا به صورت تک پل یا جفت به کار می رود. بر روی پل، کالسکه یا ترولی (Trolley) نصب شده که بالابر (Hoist) را حمل می کند. بالابر با استفاده از سیم بکسل یا زنجیر و درامی (Drum) که سیم بکسل روی آن پیچیده می شود، بار را بالا و پایین می برد. به این ترتیب، حرکت بار در سه محور طولی، عرضی و عمودی به کمک اجزای جرثقیل سقفی به صورت دقیق و کنترل شده انجام می شود. نحوه حرکت بار در سه محور مختلف به شکل زیر انجام می شود:

• محور عرضی: حرکت ترولی روی پل
• محور طولی: حرکت پل روی ریل ها
• محور عمودی: بالا و پایین رفتن بار توسط بالابر

مشخصات و انواع جرثقیل سقفی

۱_ جرثقیل سقفی تک پل (مونوریل)

این مدل یکی از رایج ترین انواع جرثقیل کارگاهی سقفی است و از یک پل اصلی تشکیل شده که روی دو ریل جانبی حرکت می کند. بر روی این پل، کالسکه یا وینچ بالابر نصب می شود که بار را جابجا می کند. ویژگی ها شامل:

• ظرفیت از چند صد کیلوگرم تا حدود ۱۵ تن (بسته به طراحی)
• ارتفاع بالابری کمتر از مدل جفت پل به دلیل موقعیت بالابر
• وزن سازه کمتر، نصب آسان تر و هزینه ساخت پایین تر

است.

۲_ جرثقیل سقفی جفت پل (دوپل)

در این مدل، دو پل موازی وجود دارد که بر روی ریل های دو طرف سالن حرکت می کنند. کالسکه یا وینچ بالابر بین این دو پل قرار می گیرد. ویژگی ها شامل:

• ظرفیت بسیار بالاتر (تا ۵۰ تن یا بیشتر)
• امکان نصب تجهیزات جانبی مانند کابین اپراتور یا مکانیزم های ویژه حمل
• قابلیت دهانه بیشتر برای پوشش عرض سالن های وسیع

۳_ جرثقیل سقفی آویز مستقیم و منحنی

در این نوع، به جای حرکت پل روی تیرهای حمال، ریل از سقف یا سازه های بالایی آویزان می شود و کالسکه یا وینچ زیر آن حرکت می کند.

• مدل مستقیم

ریل در مسیر خطی نصب می شود و مناسب انتقال بار در یک مسیر مشخص است.

• مدل منحنی

ریل به شکل خمیده یا ترکیبی از قوس ها طراحی می شود تا امکان عبور بار از مسیرهای پیچیده یا دور زدن موانع فراهم شود.

کاربردهای جرثقیل سقفی

جرثقیل های سقفی به دلیل تنوع مدل و ظرفیت، تقریبا در تمام صنایع سنگین و نیمه سنگین جایگاه ویژه ای دارند. برخی از مهم ترین کاربردهای آن عبارتند از:

۱_ صنایع خودروسازی

در خطوط مونتاژ خودرو، قطعات بزرگ مثل موتور، گیربکس یا بدنه ی خودرو باید با دقت و ایمنی بالا جابجا شوند. جرثقیل سقفی این امکان را فراهم می کند که قطعات در مسیر تولید حرکت کرده و در محل دقیق نصب شوند.

۲_ صنایع فولاد و متالورژی

در کارخانجات فولاد، جابجایی مواد اولیه، شمش ها، اسلب ها و حتی مواد مذاب نیاز به جرثقیل های سقفی با ظرفیت بالا و مقاومت حرارتی ویژه دارد. این تجهیزات باعث سرعت دهی به فرآیند تولید و کاهش خطرات کاری می شوند.

۳_ صنایع دریایی و کشتی سازی

در ساخت و تعمیر کشتی ها، قطعات بسیار حجیم و سنگین جابجا می شوند. جرثقیل های جفت پل و مدل های خاص مقاوم در برابر محیط خورنده دریایی برای این کار استفاده می شوند.

۴_ انبارداری و لجستیک

در مراکز توزیع کالا و انبارهای بزرگ، جرثقیل سقفی به ویژه مدل های تک پل، بارگیری و تخلیه سریع و ایمنی باربرداری با جرثقیل را تضمین می کنند.

۵_ پتروشیمی و نیروگاه ها

جابجایی تجهیزات حساس و سنگین مثل توربین ها، پمپ ها و مخازن نیازمند جرثقیل های دقیق و با ظرفیت بالا است که معمولاً از نوع جفت پل یا آویز تقویت شده استفاده می شود.

اجزای جرثقیل سقفی

آشنایی با اجزای اصلی جرثقیل سقفی برای درک صحیح عملکرد و نگهداری بهینه این تجهیزات حیاتی است. شناخت هر بخش کمک می کند تا کارایی دستگاه افزایش یافته و عمر مفید آن طولانی تر شود.

• پل (Bridge): سازه ی اصلی جرثقیل سقفی که بار را بین دو ریل جانبی حمل می کند و امکان حرکت طولی را فراهم می سازد.
• بالابر (Hoist): مکانیزمی که عملیات بالا بردن و پایین آوردن بار را با استفاده از سیم بکسل یا زنجیر انجام می دهد.
• کالسکه یا ترولی (Trolley): قسمتی که بالابر روی آن نصب شده و مسئول حرکت عرضی بار روی پل است.
• واگن انتهایی (End Carriage): دو بخش انتهایی پل که روی ریل های سالن قرار دارند و پل را حرکت می دهند.
• سیستم ریل (Runway Rails): مسیر فلزی که پل روی آن حرکت می کند و معمولاً روی تیرهای حمال یا سقف نصب می شود
• سیستم کنترل: بخش هدایت جرثقیل که می تواند شامل شستی آویز، ریموت بی سیم یا کابین اپراتور باشد.
• سیستم برق رسانی (Power Supply System): شبکه ای شامل کابل های تخت یا شینه های برق (Busbar) و کالکتور برای انتقال جریان به موتورها و بالابر است. این سیستم باید مقاوم و ایمن باشد تا تغذیه مداوم و بدون قطعی انجام گیرد.
• درام (Drum): سیلندر فلزی که سیم بکسل یا زنجیر روی آن پیچیده می شود و با چرخش خود بار را بالا یا پایین می برد.

جمع بندی

جرثقیل سقفی ابزاری حیاتی برای جابجایی بار در فضاهای صنعتی است که با تنوع بالا، قابلیت انطباق با نیازهای مختلف صنایع را دارد. مشخصات جرثقیل سقفی شامل ظرفیت باربری، نوع سیستم کنترل و کیفیت ساخت می شود که مستقیماً بر بهره وری و ایمنی تأثیرگذار است. انتخاب صحیح تجهیزات و مشاوره با کارشناسان، کلید موفقیت در بهره برداری و نگهداری بهینه این ابزار کاربردی است. شرکت سالیار هم به عنوان سازنده جرثقیل های پشت کامیونی و نیز تامین کننده برخی لوازم جانبی جرثقیل می تواند به شما در تهیه بهترین انواع جرثقیل سخفی یا کامیونی کمک کند.

سوالات متداول

۱_ ترولی جرثقیل سقفی چیست؟

ترولی (Trolley) مکانیزمی است که بالابر را روی پل حرکت می دهد و مسئول جابجایی عرضی بار است.

۲_ درام جرثقیل سقفی چیست؟

درام (Drum) یک سیلندر فلزی است که سیم بکسل یا زنجیر بالابر روی آن پیچیده شده و با چرخش آن، بار بالا یا پایین می رود.